Meldplicht in het kader van voedselveiligheid. Hoe zit dat ook alweer?

Bedrijven die voedingsmiddelen maken, moeten zorgen dat deze veilig zijn. Consumenten mogen er niet ziek van worden.

Europese regels voor voedselveiligheid
De regels voor voedselveiligheid en voedselkwaliteit zijn voor alle landen van de Europese Unie (EU) gelijk. Deze regels staan in de Algemene Levensmiddelen Verordening (ALV) of General Food Law. Deze verordening geldt rechtstreeks in de Europese lidstaten.

Artikel 19, lid 1 van de Algemene Levensmiddelen Verordening bepaalt het volgende:
 “Indien een exploitant van een levensmiddelenbedrijf van mening is of redenen heeft om aan te nemen dat een levensmiddel dat hij ingevoerd, geproduceerd, verwerkt, vervaardigd of gedistribueerd heeft niet aan de voedselveiligheidsvoorschriften voldoet, leidt hij onmiddellijk de procedures in om het betrokken levensmiddel uit de handel te nemen wanneer dit de directe  controle van de exploitant van een levensmiddelenbedrijf heeft verlaten, en de bevoegde  autoriteiten daarvan in kennis te stellen.”

Artikel 19, lid 3 van de Algemene Levensmiddelen Verordening bepaalt het volgende:
“Een exploitant van een levensmiddelenbedrijf stelt de bevoegde autoriteiten onverwijld in kennis als hij van mening is of redenen heeft om aan te nemen dat een door hem in de handel gebracht  levensmiddel schadelijk voor de menselijke gezondheid kan zijn”.

Er gelden twee vereisten:
- er moeten aanwijzingen zijn dat het product niet aan de voorschriften voldoet, althans onveilig is, en
- het moet gaan om producten die in de handel zijn gebracht. Hierover later meer.

Meldplicht
Ieder bedrijf dat betrokken is bij de productie, opslag en handel in levensmiddelen heeft op grond van de Europese levensmiddelenregelgeving een meldplicht. Die melding moet worden gedaan aan de toezichthoudende autoriteit, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Deze meldplicht geldt wanneer een levensmiddel dat in de handel is gebracht niet aan de voedselveiligheidsvoorschriften voldoet.

Indien het levensmiddel schadelijk voor de gezondheid kan zijn, moet het levensmiddelenbedrijf ook publiekelijk een terugroepactie (recall) uitvoeren, bijvoorbeeld door consumenten te waarschuwen. Een voedselproducent moet daarom snel kunnen achterhalen waar zijn producten vandaan komen en waar ze naartoe gaan. Zo kan een bedrijf een onveilig product snel van de markt halen en vernietigen als dat nodig is.

Toezicht op voedselveiligheid
Namens de overheid houdt de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) onder meer toezicht op veilige voedselproductie en -verkoop. Dat doet de NVWA bij producenten, handelaren en horeca.

Bedrijven zijn zelf verantwoordelijk voor de productie van veilige en betrouwbare voedingsmiddelen. De voedingssector heeft eigen controlesystemen. Zijn deze goed op orde? Dan krijgen ze meestal minder vaak controles van de NVWA. Zo kan de NVWA meer aandacht besteden aan bedrijven die nog niet voldoen aan alle eisen.

De NVWA zal op grond van de ernst en de verspreiding van het product binnen de EU een inschatting van de risico’s maken. Ook wordt hierbij bekeken of door middel van een Rapid Alert (via het RASFF systeem) toezichthouders en bedrijven in andere lidstaten moeten worden gewaarschuwd.

De NVWA heeft een Meldwijzer gepubliceerd.
In de toelichting onder (1) van de meldwijzer merkt de NVWA het volgende op over het begrip “in de handel brengen”:
“Het levensmiddel in eigen beheer in de laatste fase in het proces (opslag) vóórdat het product als halffabrikaat of als eindproduct wordt geleverd aan de volgende schakel in de keten valt dus ook al onder deze definitie. Indien er sprake is van een zgn. ‘positive release’ (analyse vòòr vrijgave) van levensmiddelen uit eigen productie als onderdeel van het HACCP-plan, dan valt dat niet onder deze definitie [van in de handel brengen].”

Het standpunt van de NVWA komt er op neer dat een product al in de handel is als het na het proces in opslag staat, tenzij er sprake is van positive release vrijgave, dus van vrijgave na een succesvolle analyse op één of meerdere voedselveiligheidsaspecten van het product.

Voedselveiligheidseisen in Nationale regelgeving
Nederland heeft de regels uit de Algemene Levensmiddelen Verordening in Nederlandse wetten vertaald.

In de Warenwet staat aan welke eisen voedingsmiddelen en andere producten moeten voldoen. Zo staan in de wet regels voor hygiënische bereiding en voor etikettering van levensmiddelen.

De Wet dieren stelt eisen aan de veiligheid van vlees en andere dierlijke producten. Bijvoorbeeld over de opslag en het vervoer van vlees.

Voedselveiligheidsplan voor bedrijven (HACCP)
Bedrijven die met voedsel omgaan, moeten dat op een veilige en hygiënische manier doen. Daarmee voorkomen ze dat consumenten ziek worden. De NVWA controleert of levensmiddelenbedrijven zich houden aan de hygiëneregels. Dat kan met een eigen voedselveiligheidsplan of met een goedgekeurde hygiënecode van de sector. Met een voedselveiligheidsplan brengt een bedrijf in kaart wat er mis kan gaan. En hoe het fouten kan voorkomen. Bijvoorbeeld door toe te zien op:

• persoonlijke hygiëne van medewerkers;

• hygiëne tijdens vervoer van grondstoffen (zoals schone melkcontainers);

• maatregelen tijdens behandeling of verwerking (bijvoorbeeld gebruik van schone machines die brood snijden);

• verpakking (wordt een product snel genoeg ingevroren);

• opslag in voldoende schone, donkere ruimtes. 

Internationale samenwerking voor voedselveiligheid
Naast de Algemene Levenmiddelen Verordening (ALV) werken landen van de Europese Unie (EU) samen in 2 andere organisaties:

• Codex Alimentarius: de Europese Unie (EU) en 189 landen hebben zich aangesloten. Zij spreken regels af voor levensmiddelen. De EU baseert haar standaarden en regels op de Codex Alimentarius.

• Europese Voedselveiligheidsautoriteit (European Food Safety Authority, EFSA): onafhankelijk onderzoeksinstituut, dat de Europese Commissie adviseert over de risico’s voor voedselveiligheid en diergezondheid.